Temat niezwykle ważny, ale jednocześnie budzący wiele pytań, sporów i niejednoznacznych odpowiedzi. Temat smoczków - temat, który każdy rodzic powienien znać nie tylko ze strony sklepowych witryn i internetowych, pięknych grafik, które wmalowały się w obraz dziecka jako niezbędny gadżet i must have każdej wyprawki. Czy faktycznie niezbędny? Czy każde dziecko go potrzebuje? Czy mają wpływ na rozwój dziecka? W tym poście przedstawie Wam wszystko to co powinniście wiedzieć w tym temacie z punktu medycznego, a nie modowego.
Odruch ssania
Odruch ssania to naturalna umiejętność, fizjologiczny odruch ssaka, z którym się rodzi. Umożliwia przetrwanie i pełni na początku życia funkcję odżywczą (możliwość pobierania pokarmu).
Odruch ssania kształtuje się już w życiu prenatalnym od około 12 tygodnia ciąży, który wygląda rozwija się następująco:
około 16 t.c - płód ma umiejętność ssania własnych palców (można obserwować to np. w badaniu USG, jeśli akurat "przyłapiemy" na tym maluszka
około 29 t.c - dziecko posiada rozwinięty odruch ssania, natomiast
od 32 t.c - dziecko posiada koordynację trzech funkcji ssania, połykania i oddychania, które umożliwiają samodzielne pobieranie pokarmu z piersi czy butelki.
Rozwój jamy ustnej
Tak samo jak w życiu płodowym rozwija się odruch ssania, tak samo kształtuję się jama ustna i jej struktury - m.in żuchwa, język, wędzidełka, podniebienie, powięzie i mięśnie.
Dziecko, które przychodzi na świat ma wykształcone na danym poziomie struktury jamy ustnej. Natomiast czas po narodzeniu, czyli wczesny okres życia dziecka to kolejny, niezwykle ważny etap ze względu na dużą podatność na kształtowanie jamy ustnej zarówno w prawidłowy jak i niekorzystny sposób.
Czas po narodzeniu, czyli wczesny okres życia dziecka to kolejny, niezwykle ważny etap ze względu na dużą podatność na kształtowanie jamy ustnej zarówno w prawidłowy jak i niekorzystny sposób.
Po urodzeniu najkorzystniejszy wpływ na prawidłową stymulację jamy ustnej ma pobieranie pokarmu z piersi, Pierś w swojej strukturze jest dla dziecka idealna - odpowiednio miękka, dostosowana do jego szczęki i możliwości dziecka, a równocześnie pozwala na prawidłowe ruchy żuchwy, aktywację wszystkich mięśni policzków i wielowektorową pracę języka.
Ssanie z piersi przez dziecko dodatkowo:
wytwarza prawidłowe ciśnienie w jamie ustnej i oddziałowuje (wywołuje odpowiedni nacisk) na jej struktury
pozwala na prawidłowy rozwój motoroczny obszaru ustno-twarzowego
odpowiednio kształtuje żuchwę
WHO, czyli Światowa Organizacja Zdrowia rekomenduje, aby nie podawać smoczków dzieciom karmionym piersią. Rekomendacja ta odnośnie smoczków uspokajających nie odnosi się do dzieci karmionych przez butelkę zarówno mlekiem mamy jak i mlekiem modyfikowanym, jednak podawanie smoczka uspokajacza w tym wypadku także powinno być uważnie rozważone. Budowa smoczków do butelek różni się znacząco budową smoczków wyciszających (smoczek do butelki to nadal smoczek, dlatego jego dobór musi być bardzo dopasowany do etapu rozwoju, siły ssania i odruchów dziecka, aby jak najmniej zaburzał rozwój jamy ustnej) szczególnie, że te pierwsze pełnią funkcję odżywczą (pobieranie pokarmu).
Należy zwrócić uwagę na rodzaje ssania, które możemy podzielić na:
ssanie odżywcze - to ssanie z piersi lub butelki tzw. pobieranie pokarmu
ssanie nieodżywcze - ssanie bez pobierania pokarmu
Kryterium pobierania pokarmu poprzez odruch ssania to nie jedyna potrzeba, którą dziecko zaspokaja. Bycie przy piersi dla dziecka to także inne niezwykle ważne elementy rozwoju dziecka:
bliskość
bezpieczeństwo
ukojenie
regulowanie emocji
relaks
odstresowanie
Zatem przed podaniem smoczka powinniśmy rozważyć czy niepokój, rozdrażenieni, płacz dziecka nie jest spowodowany deficytem lub zwiększoną potrzebą na powyższe elementy bliskości, które mogą być "uciszone" smoczkiem. Pamiętamy, że na początku życia bliskość z drugą osobą - opiekunem - mamą, tatą to jedna z fizjologicznych potrzeb noworodka, niemowlęcia do prawidłowego rozwoju emocjonalnego i motorycznego.
Zbyt często oczekujemy od dzieci szybkiego usamodzielnienia, a przecież dzieci mają dopiero 2 tygodnie, dopiero 6 tygodni, dopiero 3 czy 8 miesięcy
Zbyt często oczekujemy od dzieci szybkiego usamodzielnienia - samodzielnego leżenia w łóżeczku bez ramion rodzica, regularnego jedzenia, radzenie sobie z bodźcami świata zewnętrznego czy z własnymi, jeszcze dziecku nieznanymi emocjami, a przecież dzieci mają dopiero 2 tygodnie, dopiero 6 tygodni, dopiero 3 czy 8 miesięcy - to wciąż tak niewiele, dlatego starajmy się pomagać im poznawać świat bez tłumienia ich emocji - zarówno tych związanych ze smutkiem, strachem, czy radością, bo nie ma złych emocji.
Jaki wpływ mają smoczki na rozwój jamy ustnej dziecka?
Ssanie pustego smoczka to tzw. parafunkcja, czyli szkodliwy nawyk. Ze względu na różnicę w kształcie, strukturze, wielkości smoczka od piersi, a także zmienionym odruchom całej funkcji jamy ustnej podczas ssania smoczka u dziecka mogą wytworzyć się nieprawidłowości:
zaburzenia funkcji języka, który w fazie spoczynku powinien kierować się ku górze i opierać się na podniebieniu - w momencie utrzymywania smoczka w buzi, język pozostaje na dnie jamy ustnej bez ruchu, co w dalszej kolejności może prowadzić do:
zaburzenia funkcji połykania - dziecko może pozostać przy infantylnym sposobie połykania charakterystycznym na wczesnym etapie życia (język płasko na dnie buzi z nasuwaniem na zęby), który z czasem powinien zmieniać się w sposób odpowiedni dla dorosłych.
zaburzenia kształtowania mostków zębodołowych, odpowiedzialnych za m.in uzębienie i jego kształt
osłabienie mięśni żuchwy
zaburzenia oddychanie - negatywny wpływ na struktury żuchwy, języka, mięśni policzków może prowadzić do utrudnionego oddechu
deformacja podniebienia - podniebienie wysokie, gotckie
zwiększenie ślinienia się
Powyższe zaburzenie funkcji kolejno mogą prowadzić do problemów z:
jedzeniem
mową (artykulacją i seplenieniem)
nieprawidłowościami zgryzu (m.in zgryz otwarty)
Mimo, że wielu zmian zachodzącyh u dziecka nie widzimy odrazu - tu i teraz to musimy z rozwagą podejść do stosowania smoczków, z uwagi na jego późniejsze konsekwencja Dbanie o prawidłowy rozwój jamy ustnej to profilaktyka, która zmniejsza ilość interwencji ortodontycznej w późniejszych latach życia (wady zgryzu u dzieci i młodzieży szacowane są w Polsce na ok. 60%)
Smoczek może również wpływać negatywnie na rozwój dziecka poprzez ograniczenie bądź zahamowanie stymulacji poprzez dotyk - wkładanie i ssanie przez dziecko własnych paluszków i piąstek, a później palców u stóp to bardzo ważna część docierania bodzców i kształtowania się czucia głębokiego. Dodatkowo dziecko poprzez taką eksploracje poznaje własne ciało i jego strukturę, więc jeśli Twoje dziecko wykonuje te czynnośći pozwól mu na to! Wyjątek stanowi ssanie kciuka przez dziecko, które w bardzo negatywny, często bardziej pogłębiony sposób wpływa na jamę ustną dziecka - szczególnie odkształcenie podniebienia oraz nieprawidłowy zgryz dziecka. W takiej sytuacji ssanie kciuka zastępujemy dobrze dopasowanym smoczkiem.
Ssanie i wkładanie paluszków, rączki czy piąstki do buzi przez dziecko to fizjologiczny etap rozwoju, na który powinniśmy pozwolić dziecku.
Kiedy stosowanie smoczka jest wskazane?
Smoczek czasami może stanowić element terapeutyczny i jest wskazany podczas nauki jedzenie i ssania u dzieci urodzonych przedwcześnie jako ćwiczenia w terapii lub u dzieci starszych, u których pracujemy nad daną dysfunkcją. Smoczek w tych wypadkach stosowany jest zawsze pod okiem specjalisty - neurologopedy czy logopedy, którzy oceniają postępy, a także są w stanie wdrożyć i dobrać dziecku smoczek, a jednocześnie w odpowiednim momencie wyłączyć go z użytkowania.
Według badań smoczek zmniejsza ryzyko śmierci łóżeczkowej u dzieci o około 40%. Jednak warto pamiętać, że profilaktyka zmniejszająca ryzyko SIDS to szereg innych bardzo istotnych rzeczy jak np, higiena snu.
Życie nie jest czarno-białe, czyli co i jak, kiedy podam dziecku smoczek?
Życie po narodzinach dziecka to czas, w którym poznajemy zarówno swoje dziecko jak i siebie w roli rodzica. Towarzyszą temu przeróżne emocja poprzez radość, miłość, obawy, niepewność czy zmęczenie. Najważniejsze to być z dzieckiem i podążać za jego potrzebami. Jednak zdarza się mimo wszystko, że próbując pokonować wszystkie oczekiwania smoczek staje się wybawicielem. Wybawicielem czy zastępstwem - to zawsze warto rozważyć, o czym zostało wspomniane wcześniej, aby nie bagatelizować prawdziwych potrzeb malucha, ale w pewnych kwestiach nie ukrywając (znając także życie, które nie zawsze jest czarno-białe) smoczek staje się dla rodziców pomocnikiem.
Dlatego przedstawmy kilka ważnych zasad, o których należy wiedzieć, kiedy musi lub pojawi się smoczek.
Podczas karmienia piersią:
smoczek może negatywnie wpłynąć na rozwijającą się lub trwającą laktację, ryzyko ssania nieodżywczego może wyprzeć ssanie odżywcze co może skutkować: zmniejszenie stymulacji piersi -> zmniejszeniem produkcji pokarmu -> nienajadaniem się dziecka z piersi, poprzez zaburzone funkcje jamy ustnej, w tym: zmniejszenie kąta rozwarcia ust, osłabiona praca mięśni policzków, nieprawidłowa praca języka
wdrożnie smoczka powinno odbyć się mnimum po 4 tygodniu życia dziecka, a najlepiej po ustabilizowaniu się laktacji, czyli około 5-7 tygodnia po porodzie (czasami ten czas może być krótszy lub dłuższy w zależności od kobiet
w każdym momencie wdrożenia smoczka w trakcie trwania laktacji należy uważnie obserwować dziecko, jego technikę karmienia oraz efekty karmienia (czy dziecko najada się)
w każdym wypadku używanie smoczka w trakcie karmienia piersią skonsultuj z położną zajmującą się laktacją, doradcą laktacyjnym lub innym specjalistą
Ponadto:
użycie smoczka ograniczamy do minimum tzn. do wyciszenia się, zaśnięcia dziecka - po tym czasie wyciągamy smoczek z buzi dziecka, także jak dziecko śpi
nie przypinamy smoczka na zawieszkach, breloczkach, tasiemkach, a także nie doczepiamy go do wózka, ubranka, fotelika itd. (ryzyko uduszenia się)
dbamy o higienę smoczka - odpowiednie wyparzanie, oczyszczanie smoczka, wymiana smoczka (obserwacja zużycia smoczka - nie powinno być na nim zagryzień, załamań), nie wkładamy smoczka do własnych ust w celu "obmycia"
odpowiedni dobór smoczka, czyli...
Jak wybrać smoczek?
Dobór smoczka "uspokojacza" tak samo jak smoczka do butelki to kwestia mocno indywidualna i powinien być dopasowany do warunków jamy ustnej dziecka, dlatego nie warto kupować smoczka wcześniej, przed narodzeniem. Źle dopasowany smoczek może sprawiać dyskomfort, odruch wymiotny czy przewrażliwienie.
Smoczki możemy podzielić ze względu na ich matriał oraz kształt, co może pomagać w ich doborze. Mając jednak na uwadze dobro dziecka, opisane poniżej elementy mogą być wskazówką, a każde dopasowanie powinno być skonsultowane ze specjalistą (neurologopeda, logopedą lub położną). Ponadto każdy rodzic powinien wiedzieć, że nie ma smoczka idealnego, dlatego żaden nie będzie w stanie odwzorować stymulującego ssania z piersi.
Matriał wykonania smoczka:
kauczuk lub lateks - są to żółte smoczki, charakteryzują się bardzo miękką powierzchnią, szybciej mogą przez to ulegać zniszczeniu lub odkształceniu, a dodatkowo wydzielają smak, do którego dziecko może się przyzwyczaić (czasami częściej niż do samego ssania)
silikon - smoczki przezroczyste - trwalsze i twardsze jednocześnie, łatwiejsze pod względem higienicznym
Kształt smoczka:
ortodontyczny (anatomiczny) - smoczek ściety na dole, ma "przypominać" pierś, jednak w tej kwestii daleko mu do ideału, dodatkowo, aby utrzymać smoczek w buzi, dziecko musi zaangażować pewne partie mięśni (co może wpływać na jego korzyść), często dedykowany dzieciom z wysokim podniebieniem
płaski - smoczek słabo angażujący jakiekolwiek
partie mięśniowe i prawidłową pracę żuchwy, najczęściej bardzo mocno spłaszcza chwyt, co bardzo mocno widoczne jest u dzieci karmionych piersią
symetryczny - smoczek takiej samej wielkości u nasady i przy końcu smoczka, najczęściej małych rozmiarów, średnio angażujący żuchwę, dedykowany dla dzieci o małej jamie ustnej np. wcześniaków do momentu wzrostu i rozwoju
smoczek okrągły - cieńszy u nasady, z większą objętością na końcu smoczka. Ze względu na nieproporcjonalną wielkość do buzi dziecka, znacząco osłabia mięśnie policzków. a także mocno osadza się na podniebieniu, tym samym w dużym stopniu odkształca podniebienie. Na załączonym zdjęciu z tworzywa kauczukowego, co dodatkowo wpływa niekorzystnie na całokształt. Bardzo negatwyny wpływ na rozwój.
dynamiczny - średnio-twardy smoczek, twardszy u nasady, aby starać się angażować żuchwę i wporwadzać jakikolwiek aktywny ruch w jamie ustnej, proponowany dla dzieci karmionych piersią (ale wciąż do rozważenia do konieczności go podania)
Wielkość smoczka - warto pamiętać, że dopasowanie smoczka to także jego wielkość, która dla każdego dziecka może być zupełnie inna, pomimo podobnego wieku. Wybór pod tym względem jest indywidualny i powinien uwzględniać aktualne funkcje dziecka i wraz z jego wzrostem i ewoluacją zmieniony na inny lub większy. Smoczek, który spełniał swoją funkcję w 7 tygodniu życia, nie będzie odpowiedni u tego samego dziecka w wieku np. 4 miesięcy.
Zwracamy uwagę także na ślady wokół ust, jeśli powstają - należy zmienić dziecku smoczek na inny lub większy.
Uwaga! Oznaczenia na smoczkach według wieku, nazewnictwa i samego kształtu mogą odbiegać od siebie, ponieważ na rynku nie ma prawnie i jasno określonych kategorii smoczków. Możecie zatem zauważać rozbieżności bądź połączone określenia jak np. smoczek ortodontyczno-symetryczny itd.
Najważniejsze to dobre dopasowanie smoczka do dziecka, a nie wyłączne sugerowanie się opisem na opakowaniu bądź ładnym wyglądem czy modą.
Kiedy najlepiej odstawić smoczek?
Wykluczenie smoczka powinno nastąpić najkorzystniej do około 7 miesiąca życia, a najpóźniej do 1 roku życia - z powyższych opisanych negatywnych skutków - im szybciej tym lepiej :) Spowodowane jest to nowymi umiejętnościami i funkcjami jamy ustnej, które nie powinny zostać zaburzane przes ssanie smoczka.
Czy każde dziecko zatem potrzebuje smoczka?
Oczywiście, że nie!
Zadaniem rodzica jest uważna obserwacja potrzeb dziecka, wybór najlepszego ewentualnego momentu podania i dobrania smoczka dla danego malucha, a przede wszystkim rozsądne jego używanie. Bardzo często zdarza się także, że mimo prób proponowania i podawania smoczka - samo dziecko odrzuca go i nieakceptuje. W takim wypadku nigdy na siłe nie przekonujemy dziecka do ssania smoczka (nie moczymy w cukrze, aby dziecku posmakowało!)
Smoczek nie jest atrybutem noworodka - nie jest synonimem dziecka, mimo skojarzeń, kulturowych aspektów czy sklepowych witryn.
Pamiętajcie - podanie smoczka nie definiuje Was jako dobrych i złych rodziców, ale powyższy tekst ma umożliwić Wam zapoznanie się z tematem i podjęcie własnej, świadomej decyzji dla rozwijającego się, młodego organizmu.
Comments